عید نوروز با فصل بهار که فصل تحول در رویش و طروات است، آغاز می‌گردد و به‌ما این درس را می‌آموزد که باید برای دست‌یابی به‌نشاط و رویش، متحول شد…

یادداشت‌ها، مجموعه‌ای از کوتاه‌نوشته‌های حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی است که در موضوعات مختلف و به فراخور مناسبت‌های گوناگون نگاشته شده است. مکتوباتی که از نثری روان برخوردار بوده، به زیور آیات و روایات زینت یافته و با ادبیات غنی فارسی ملاحت پیدا کرده‌اند. یادداشت‌های حاضر توسط حجت‌الاسلام و المسلمین تقوی، در روزهای نمایندگی مجلس یازدهم تألیف شده و توسط هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی، در صحن عمومی و در میان نمایندگان مردم، توزیع گشته است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

نوروز، عید تحول

پدیده‌ها: زندگی انسان در درون پدیده‌ها شکل گرفته است. این موجود که به‌اشرف موجودات مشهور است، در کنار دیگر موجودات عالم آفرینش، هر لحظه‌ای با پدیده‌ها و تحولات گوناگونی روبه‌رو است. ذکر این نکته لازم است که هر پدیده‌ای در نظام خلقت ما را به‌نقطه‌ای هدایت می‌کند و این ما هستیم که باید از تحولات موجود جهان آفرینش بهره بگیریم.

انواع پدیده‌ها: پدیده‌ها انواع و اقسامی دارند که آن‌ها را در این‌جا به‌دو بخش تقسیم می‌کنیم:

پدیده‌های طبیعی: این‌گونه پدیده‌ها بدون دخالت انسان ایجاد می‌شوند و این انسان است که باید زندگی‌اش را با این پدیده‌ها تطبیق بدهد مانند بهار، تابستان، پاییز و زمستان. در برابر برخی از پدیده‌های طبیعی، اسلام برای انسان تکالیفی را مقرر کرده است مثلا به‌هنگام ظهور زلزله و یا خورشیدگرفتگی و … باید نماز آیات بخوانیم.
پدیده‌های اجتماعی: پدیده‌های اجتماعی معمولاً به‌دست انسان به‌وجود می‌آیند «إنَّ اللهَ لا یُغَیِرُ ما بِقَومٍ حَتَی یُغَیِّروُا ما بِأنفُسِهِم» (رعد/11) انسان چه به‌صورت فردی و چه اجتماعی در برابر این‌گونه پدیده‌ها مسئولیت دارد. نکته دیگر این است که در دل هر پدیده‌ای اعم از طبیعی یا اجتماعی هشدارها، عبرت‌ها، پندها و مواعظی وجود دارد که باید از هرکدام بهره مناسب را گرفت.

پدیدۀ بهار: پدیده بهار که در طبیعت رخ می‌دهد و ما همراه با آغاز این پدیده عید می‌گیریم و با شادی و شعف از آن استقبال می‌کنیم، درس‌های تربیتی فراوانی را به‌همراه دارد:

تحول و تغییر: عید نوروز با فصل بهار که فصل تحول در رویش و طروات است، آغاز می‌گردد و به‌ما این درس را می‌آموزد که باید برای دست‌یابی به‌نشاط و رویش، متحول شد و بی‌دلیل نیست پیشوایان دینی ما تأکید می‌ورزند که با فرارسیدن عید نوروز و تحول سال، شما نیز از خدای مهربان که «مُقَلِّبَ القُلوب» است بخواهید تا حال و جانتان به‌احسن حال متحول شود: «حَوِّل حالَنا إلی أحسَنِ الحال.» سعدی می‌گوید:

آدمی نیست که عاشق نشود وقت بهار هر گیاهی که به‌نوروز نجنبد حطب است

گذر عمر: با فرارسیدن نوروز یک سال از عمرمان را پشت سر گذاشتیم و سالی را در پیش رو داریم. باید بیاندیشیم که نسبت به‌گذشته چه توشه و سرمایه‌ای را فراهم آورده‌ایم؟ و برای آینده چه برنامه‌ای را تدارک دیده‌ایم؟ عمر، گوهر گران‌بهایی است که نباید به‌سادگی و بی‌تفاوتی آن را در موارد کم‌فایده و بیهوده مصرف کرد. پیامبر اکرم (ص) به‌ابوذر هشدار می‌داد که در صرف عمر خود بخیل‌تر از صرف پولت باش. «كُنْ عَلى عُمرِكَ أشَحَّ مِنكَ عَلى دِرهَمِكَ ودينارِكَ.» امام صادق (ع) فرمود: «مغبون واقعی کسی است که عمرش ساعت به‌ساعت همانند شمع آب می‌شود و هدر می‌رود؛» «اَلْمَغْبُونُ مَنْ غُبِنَ عُمُرَهُ سَاعَةً بَعْدَ سَاعَةٍ.»

یاد قیامت: از دیگر آموزه‌هایی که در عید نوروز وجود دارد همراهی نوروز با بیداری طبیعت است. بعد از این که اشجار و گیاهان چندماه به‌خواب می‌روند با فرارسیدن بهار از خواب بیدار می‌شوند و به‌صحنه زندگی طراوت می‌بخشند و این خواب و بیداری ما را به‌یاد قیامت می‌اندازد. در فرهنگ اسلامی به‌ما می‌آموزند که هرگاه چهره زیبای بهار را مشاهده کردید صحنه محشر را به‌یاد بیاورید. «اِذا رَأیتُم الرَّبیعَ فَاکثروُا ذَکرَ النُّشوُر.» قرآن کریم خواب و بیداری طبیعت را از آثار رحمت الهی می‌داند و ما را به تفکر و اندیشیدن آن دعوت می‌کند. «فَانْظُرْ إِلَىٰ آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا.» (روم/50)

عیدانه: پیشوایان دین، ما را هدایت فرموده‌اند که عید نوروز و تحویل سالمان را با نیایش به‌درگاه حضرت حق آغاز کنیم. در این نیایش از «مُدَبِّرَ اللَیلِ و النَّهار» (عیدانه) می‌خواهیم، عیدانه چیزی جز رسیدن به‌بهترین حال (احسن الحال) نیست و این زمانی به‌وجود می‌آید که در قلب و نگاه ما تحول ایجاد گردد و اگر در این دو عضو، «قلوب» و «ابصار» تحول ایجاد شود، زندگی متحول خواهد شد. «یا مقلب القلوب و الابصار… حوّل حالنا الی احسن الحال»

عید حقیقی: اسلام عید را به‌روز خاصی محدود نمی‌کند. به‌یک معنا می‌توان عید را به‌تعداد روزهای سال گسترش داد و هر روزی که وظایف خود را به‌خوبی انجام دادیم و به‌موفقیتی دست یافتیم و از هر گناه و آلودگی دوری جستیم، همان روز برای ما «عید» است. در یکی از اعیاد گروهی خدمت علی (ع) رسیدند و عید را تبریک گفتند. حضرت علی (ع) به‌آن‌ها فرمود: هر روزی که خداوند را معصیت نکنیم همان روز «عید» است؛ «کُلَّ یَومٍ لَا یُعصَیَ اللهُ تَعالَی فِیهِ فَهُوَ یَومُ عِیدٍ» (نهج‌البلاغه/حکمت 428)

سید رضا تقوی

نماینده مردم شریف تهران