اسلام در میان هر قوم و ملتی که می‌رفت با سنت‌های موجود مردم، برخوردی یک‌جانبه و متعصبانه نداشت به‌این معنا، اگر آن سنت‌ها موجب شکوفایی، وحدت، محبت و تعالی اخلاق انسانی می‌بود…

یادداشت‌ها، مجموعه‌ای از کوتاه‌نوشته‌های حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی است که در موضوعات مختلف و به فراخور مناسبت‌های گوناگون نگاشته شده است. مکتوباتی که از نثری روان برخوردار بوده، به زیور آیات و روایات زینت یافته و با ادبیات غنی فارسی ملاحت پیدا کرده‌اند. یادداشت‌های حاضر توسط حجت‌الاسلام و المسلمین تقوی، در روزهای نمایندگی مجلس یازدهم تألیف شده و توسط هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی، در صحن عمومی و در میان نمایندگان مردم، توزیع گشته است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

شب یلدا

1- سنت گرامی داشتن شب یلدا: اهل لغت، سنت را به‌معنای راه، روش، رفتار، عادت و… معرفی و معنا کرده‌اند. سنت، از منظر جامعه‌شناسی، به‌آن رسوم و آداب اجتماعی ریشه‌داری که اقتضای کهنگی و تاریخی در میان عموم مردم دارد و از حرمت عمومی برخوردار است گفته می‌شود. در مورد سنت با نگاه جامعه‌شناسانه می‌توان این‌طور نتیجه گیری کرد که: 1- سنت در ذهن و زندگی مردم با نوعی ارزش همراه است. 2- ریشۀ تاریخی دارد. 3- نمایانگر شخصیت و فرهنگ عمومی جامعه است.

2- تعامل اسلام با سنت‌ها: از نظر اسلام، سنت‌ها به «سنت‌ها حسنه» و «سنت‌های سیئه» تقسیم می‌شود. سنت‌ها نوعی جریان فرهنگی هستند که در حوزه فرهنگ عمومی، آثار فرهنگی و تربیتی زیادی را از خود بر جای می‌گذارد. سنت‌های حسنه آثار نیک و سنت‌های سیئه، آثار زشت و مخرب را به‌همراه دارند. امام حسین (ع) فرمود: هرکس سنت نیکی را پایه‌گذاری کند و آن‌را گسترش بدهد در پیشگاه خداوند ثواب همه کسانی را دارد که به‌آن سنت عمل کرده باشند «مَن سَنَّ سُنَّةَ حَسَنَةَ فَلَهُ أجُ مَن عَمِلَ بِها» (تحف العقول/ ص243)

اسلام در میان هر قوم و ملتی که می‌رفت با سنت‌های موجود مردم، برخوردی یک‌جانبه و متعصبانه نداشت به‌این معنا، اگر آن سنت‌ها موجب شکوفایی، وحدت، محبت و تعالی اخلاق انسانی می‌بود آن‌ها را به‌عنوان «سنن حسنه» امضا و تقویت می‌کرد و اگر «سنن سیئه» بود که موجب تفرقه، دشمنی و تخریب اخلاق بود با آن مبارزه می‌کرد. علی (ع) در دستورالعمل حکومتی خود به مالک اشتر فرمان می‌دهد که: ای مالک سنت نیکی را که بزرگان این امت با عمل خود امضا نموده‌اند و موجبات الفت را در میان مردم فراهم ساخته و مردم بر محور آن به‌صلاح و سعادت رسیده‌اند نشکن و مبادا سنتی نوین را رواج دهی که به‌سنت‌های نیک گذشته زیان وارد کند. «وَ لا تَنقُض سُنَّةً صالِحَةً عَمِلَ بِها صُدورُ هذِهِ الاُمَّة وَ إجتَمَعَت بِها الاُلفَةَ و صَلَحَت عَلَیها ألرَعیة وَ لا تُحَدِّثنَ سُنَّةَ تَضُرُّ بِشَیءٍ مِن قاضِی تِلکَ السُّنَن…» (نهج البلاغه نامه 53)

3- شب یلدا: یکی از کهن‌ترین مراسم خانوادگی و فامیلی که از قدیم‌الایام در کشور پهناور ایران و در میان مردم این سرزمین رواج داشته، مراسم «شب یلدا» است. شب یلدا یا شب چله، که مورد توجه ایرانیان خوش‌ذوق بوده است آخرین روز پاییز و نخستین شب زمستان است. در شب یلدا، خانواده‌های فامیل، به‌دیدار بزرگ‌ترهای خانواده می‌روند و محفل گرم و باصفایی را به‌وجود می‌آورند. برگزاری مراسم شب یلدا، در میان ایرانی‌ها، سابقه‌ای بالغ بر هفت هزار سال دارد. یلدا از غروب آخرین روز پاییز شروع و با طلوع آفتاب اولین روز زمستان پایان می‌پذیرد.

4- آداب و رسوم شب یلدا: در شب یلدا آداب و رسومی وجود دارد که ایرانی‌ها مقیّد هستند این رسوم و رسوم را رعایت کنند. البته هر خانواده‌ای به‌مقدار توانایی اقتصادی و ذوق هنری خود می‌کوشد تا بر شکوه این محفل صمیمانه بیفزاید. یکی از آداب شب یلدا، جمع شدن اعضای فامیل بر محور بزرگ‌ترهای خانواده است. از دیگر آداب این شب پذیرایی میهمانان با انواع میوه‌هاست. اگرچه میوه‌های متنوع و گوناگونی تهیه می‌شود ولی دو میوه ثابت شب یلدا، انار و هندوانه است. از انوع آجیل‌ها نیز استفاده می‌کنند. برخی از خانواده‌ها برای شب یلدا غذای مخصوصی تدارک می‌دیدند مانند سبزی‌پلو ماهی، زرشک‌پلو، انازپلو، کلم‌پلوی شیرازی و … که همه این غذاها و تنقلات شادی و لذت در کنار هم بودن را دو چندان می‌کند. قصه‌گویی بزرگ‌ترها برای کوچک‌ترها، شاهنامه‌خوانی و فال‌گیری از دیوان حافظ نیز از آداب شب یلدا به‌شمار می‌آید.

5- برکات شب یلدا: چنان‌که در آغاز این نوشته اشاره شد، سنت‌های ریشه‌داری که بر اساس نیازهای فرهنگی و طبیعی انسان به‌وجود آمده و فطرت پاک انسان، آنان را پذیرا می‌باشد خیرات و برکاتی را به‌جوامع انسانی عرضه می‌دارند و رمز ماندگاری این سنت‌ها که قرن‌ها، در میان فرازها و فرودهای متلاظم تاریخی هم‌چنان زنده و جاوید مانده‌اند، به‌خاطر همین نکته می‌باشد که سنت‌های ریشه در فطرت انسان دارند. به‌چند نکته پربرکت ارزشی که در سنت بزرگداشت شب یلدا وجود دارد اشاره می‌کنیم:

1- تکریم و تقدیر از بزرگ‌ترها مانند پدر و مادر، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها که این احترام نوعی قدرشناسی از زحمات آنان به‌شمار می‌آید و مصداق کلام خدای سبحان است که فرمود: «وَ بِالوالِدَینِ إحسانا».

2- گردهمایی خانوادگی در شب یلدا «صله رحم» است که در فرهنگ دینی بر آن تأکید می‌شود.

3- محفل شب یلدا، توجه به‌ارزش نهاد خانواده و آشنایی بیشتر با تیره و تبار ریشه‌هاست.

4- استحکام پیوند خانواده‌ها را باید با برنامه‌هایی همانند شب یلدا تقویت نماییم.

5- ارتباط برقرار کردن با ادبیات ذوقی و هنری جامعه مانند دیوان حافظ و تفأل به‌غرلیات عرفانی و قرآنی خواجه شیراز. بدین ترتیب که بزرگ‌تر فامیل دیوان حافظ را بر می‌دارد و برای افراد جلسه فال می‌گیرد. بزرگ‌ مجلس، حافظ را مورد خطاب قرار می‌دهد و از او با این بیان درخواست می‌:ند که راهنمایی‌اش کند:

ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی                                     من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی

6- شب یلدا، بلندترین شب سال

شب خاطره‌ها، شب مهر و مهربانی‌ها

شب شیرینی‌ها و شیفتگی‌ها

شب شکوه و شهود و شیدایی

شب سرور و غرور و زیبایی

شب رفیق و صدیق سیماوش

شب نگاه و نگین و نیمایی.

سید رضا تقوی

نماینده مردم شریف تهران