سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سید رضا تقوی
(در جمع اهالی فرهنگ و سیاست – ۲۴ مهر ۱۴۰۴)
بسم‌الله الرحمن الرحیم.
الحمدلله رب العالمین، و سلامٌ علی سیدنا و نبینا ابی‌القاسم المصطفی محمد (ص) و آله الطاهرین علیهم‌السلام.
موضوع بحث امروز ما «رهنمودهای حاکمیتی در نظام اسلامی» است.
در نظام اسلامی، پیشوایان دین و رهبران معصوم ما، به‌ویژه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، برای حاکمان و کارگزاران جامعه، توصیه‌ها و دستورالعمل‌هایی دارند که شیوه‌ی اداره جامعه را بر پایه‌ی عدالت، مردم‌داری و مسئولیت‌پذیری مشخص می‌کند.
این رهنمودها به منزله‌ی خط‌مشی کارگزاران نظام اسلامی است که از سوی حاکم به آن‌ها ابلاغ می‌شود تا جامعه را بر اساس آن نظم دهند و اداره کنند.
این دستورات در واقع راهبردها و سیاست‌های کلان نظام اسلامی هستند که هم ماهیت این نظام را تعریف می‌کنند و هم روش اداره آن را مشخص می‌سازند.
اکنون به چند نمونه از این رهنمودها از زبان امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام اشاره می‌کنم:
۱. مردم‌دوستی کارگزاران
اولین نکته این است که کارگزاران نظام اسلامی باید دلداده و دوستدار مردم باشند.
در عهدنامه‌ی مالک اشتر، حضرت می‌فرمایند:
«واشعر قلبک الرحمة للرعیة و المحبة لهم و اللطف بهم»
قلبت را از رحمت و محبت و لطف به مردم سرشار کن.
سپس می‌فرمایند:
«فإنهم صنفان: إما أخ لک فی الدین أو نظیر لک فی الخلق»
مردم دو دسته‌اند؛ یا برادر دینی تو هستند یا در آفرینش همانند تو.
یعنی حتی اگر در حوزه‌ی مدیریتی‌ات غیرمسلمانانی زندگی می‌کنند – مانند مسیحیان مصر در زمان حضرت – باید همه را زیر چتر محبت و عدالت خویش قرار دهی، زیرا آنان نیز شهروندند و حق دارند از امنیت، سلامت و خدمات عمومی برخوردار باشند.
۲. امانت بودن مسئولیت
دومین رهنمود امیرالمؤمنین، تأکید بر این است که پست و مقام، طعمه نیست، بلکه امانت است.
در نامه‌ای به اشعث بن قیس، استاندار آذربایجان، که در اموال مردم خیانت کرده بود، فرمود:
«إن عملک لیس لک بطعمة، و لکنه فی عنقک أمانة»
این مسئولیت طعمه‌ای برای چنگ‌اندازی نیست؛ امانتی است که باید از آن پاسداری کنی.
سپس افزودند: این پست‌ها و میزها امانت مردم‌اند و بالاتر از تو کسی هست که بر تو نظارت می‌کند.
۳. پرهیز از غرور در مقام
امیرالمؤمنین در نامه‌ای دیگر به مالک اشتر می‌فرماید:
«ولا تکونن علیهم سبعاً ضاریاً تغتنم أکلهم»
گمان نکن که حکومت غنیمتی است تا چون حیوان درنده‌ای بر مردم بتازی و از بیت‌المال بهره‌برداری شخصی کنی.
این هشدار، دومین رهنمود حاکمیتی حضرت به فرماندارانش است: پست و مقام، ابزار خدمت است نه برتری‌طلبی.
۴. تواضع با مردم
به محمد بن ابی‌بکر، فرماندار مصر، فرمود:
«واخفض لهم جناحک و ألن لهم جانبک»
با مردم با تواضع رفتار کن و در گفتارت نرم باش.
حضرت در عین علاقه‌ی فراوان به محمد بن ابی‌بکر، وقتی دید در اداره‌ی مصر ناتوان است، او را عزل کرد و مالک اشتر را منصوب نمود؛ که البته مالک در مسیر مصر به شهادت رسید.
۵. الگوبودن رفتار مدیران
امیرالمؤمنین هشدار می‌دهد که رفتار مدیران و مسئولان در چشم مردم قرار دارد و اثر تربیتی دارد.
«الناس بأمرائهم أشبه منهم بآبائهم»
مردم بیش از پدرانشان به رفتار حاکمان شبیه می‌شوند.
یعنی نوع پوشش، سبک زندگی، رفتار و گفتار مدیران، الگو می‌شود.
خود حضرت می‌فرماید:
«إن الله فرض على أئمة العدل أن یقدروا أنفسهم بضعفة الناس»
بر حاکمان واجب است که زندگی‌شان را هم‌سطح ضعیف‌ترین مردم قرار دهند.
وقتی به حضرت گفتند: چرا خود را این‌قدر به سختی می‌اندازی؟ فرمود:
اگر نمی‌توانم همه را بالا بیاورم، خود را پایین می‌آورم تا فقرا بگویند رهبر ما هم مانند ما زندگی می‌کند.
۶. انتخاب مدیران دانا و سیاست‌دان
یکی دیگر از رهنمودهای علی علیه‌السلام این است که کارگزاران باید اهل علم و سیاست باشند:
«ولایة الممالک لأهل العلم و السیاسة»
اداره کشور را به دانایان و سیاست‌مداران بسپار.
ایشان می‌فرمایند: تنها علم فقهی کافی نیست؛ باید جامعه، مناسبات و روابط اجتماعی را شناخت و توان مدیریت سیاسی داشت.
۷. پرهیز از غرور در نعمت و ناامیدی در بلا
در نامه‌ای به حسین بن عباس، فرماندار مکه، می‌فرماید:
«ولا تکنن للنعمة فتطغی، و لا للبلیة فتشکی»
وقتی نعمت به تو رو آورد، سرمست نشو، و در زمان سختی‌ها نیز جزع مکن.
۸. مراقبت از نزدیکان و اطرافیان
در بخشی دیگر می‌فرماید:
«إن للرعیة طبقات… فإیاک و الاستئثار بما الناس فیه أسوة»
هر مدیری اطرافیان و افراد خاصی دارد که محرم راز اویند؛ مراقب باش این افراد دست‌اندازی به اموال عمومی نکنند.
اگر دیدی چنین کردند، این غده فاسد را از ریشه برکن.
در پایان، حجت‌الاسلام والمسلمین تقوی اظهار داشت:
امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم که علما، مسئولان، نخبگان و فعالان فرهنگی و سیاسی در میدان باشند و از ارزش‌های انقلاب و نظام اسلامی دفاع کنند.
برخی از مسئولان و مدیران انقلابی پس از پایان مسئولیت‌هایشان از صحنه کنار رفته‌اند؛ در حالی که رسانه‌های بیگانه ذهن جوانان ما را هدف گرفته‌اند.
باید با منطق، استدلال و روشنگری وارد میدان شد.
ایشان افزودند:
من با برخی از برادران انقلابی که در دولت‌های پیشین مسئولیت داشتند تماس گرفتم و گفتم: چرا در صحنه نیستید؟ چرا در رسانه‌ها سخن نمی‌گویید؟ باید بیایید و حرف بزنید، روشنگری کنید و آقا را در میدان تنها نگذارید.
متأسفانه ما طلاب نیز گاهی کوتاهی می‌کنیم. فقط رهبر انقلاب در میدان است. من حتی به دوستانی که در مجلس خبرگان هستند هم گفتم: چرا اطلاعیه نمی‌دهید؟ چرا ساکتید؟ همه باید به اندازه‌ی توان خود در صحنه حاضر باشیم.
حجت‌الاسلام تقوی در پایان از شخصیت‌های انقلابی فعال کشور تقدیر کرد و گفت:
همه‌ی ما باید با حضور مؤثر، فعالیت فرهنگی و تبیین درست مسائل، نگذاریم فضای رسانه‌ای کشور به دست دشمنان بیفتد.
ثبت ديدگاه