زندگینامه حجت الاسلام والمسلمین سید رضا تقوی
تولد
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدرضا تقوی فرزند سیدعلی، در هفتم تیرماه سال 1325 هجری شمسی در یکی از روستاهای حاشیه کویر شهرستان دامغان به‌نام «حسن‌آباد» دیده به جهان گشود، سید رضا از نسل سادات جلیل‌القدر طباطبایی است که از «زواره» اصفهان، به «جندق» از توابع شهرستان نائین و سپس به منطقۀ دامغان آمده و رحل اقامت افکندند.
پدرش «سیدعلی» به فرش‌بافی مشغول بود، صنعتی که آن را، همراه با عموهایش، از پدرانشان آموخته بودند، سید علی اما علاوۀ بر فرش‌بافی، به مداحی اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام نیز اشتغال و افتخار داشت و حوزۀ قرائت قرآن را نیز مدیریت می‌کرد. مادری خانه‌دار که در ادارۀ خانه، همسرداری، دل‌بستگی به فرزندان، قناعت و صبوری، آن‌هم در شرایط بسیار سخت زندگی و فقر و نیازمندی، نمونه‌ای از یک انسان رشدیافته و با کمال محسوب می‌شد.
تحصیلات
«سیدرضا» دورۀ تحصیلات ابتدایی را، در همان روستای حسن‌آباد گذراند، اما پس از اتمام دورۀ ابتدایی، مشکلات زندگی، اجازۀ ادامۀ تحصیل را نداد و او را در سنین کودکی به وادی کار و فعالیت کشاند تا حاصل تلاش‌هایش، کمکی به مخارج خانه باشد.
پس از چندی، با تشویق و توصیه روحانیان و فرهنگیان منطقه و نیز علاقه‌مندی خانواده، با تصمیم پدر، سید رضا که سال‌ها بر سفرۀ معارف قرآن و محبت اهل‌بیت علیهم‌السلام نشسته بود، به شهر دامغان رفته و در حوزۀ علمیۀ آن شهر رحل اقامت افکند.
در مدرسۀ علمیۀ «حاج فتحعلی بیک» دامغان، با دوست و همراه صمیمی خود، شهید «موسوی دامغانی» که دو سال جلوتر از او به حوزه قدم گذاشته بود، هم‌اتاق شد و در خدمت استاد بزرگوار آن حوزه، حضرت حجت‌الاسلام و المسلمین «حاج سید مسیح شاهچراغی» (پدر شهید سیدحسن شاهچراغی) کتاب «نصاب‌الصبیان» و «جامع‌المقدمات» را آغاز نمود.
علاقۀ سیدرضا به تحصیل، باعث شد تا بعد از قیام خونین «پانزدهم خرداد» سال 1342، و پس‌از آزادی حضرت امام‌خمینی قدس‌سره، عازم شهر جهاد و اجتهاد، قم شود. سال اول را در مدرسۀ «حقانی» و سپس در مدرسۀ «حجتیه» سکنی گزید.
دورة سطح را نزد اساتید بزرگوار خود، حضرات آیات سلطانی، مشکینی، سبحانی، گرامی، فاضل لنکرانی، دوزدوزانی، اعتمادی، موسوی تبریزی و علوی گرگانی گذراند و درس خارج فقه و اصول را از محضر آیات مکرّم، نوری‌همدانی، وحید خراسانی، صانعی و منتظری بهره برد.
درضمن اشتغال به تحصیلات حوزوی، تحصیلات دبیرستانی (کلاسیک) را به‌طور متفرقه تا اخذ دیپلم، در شهر قم به پایان برد و سپس تحصیلات دانشگاهی را در مقطع کارشناسی در تهران به اتمام رساند.
در امتحانات سطح چهارم حوزۀ علمیه قم مقطع دکتری شرکت نموده و پس‌از قبولی در امتحانات کتبی، عنوان «البَغْی وَ الْبُغات» را جهت تدوین رسالۀ علمی معین کرد و با استفاده از مشورت‌ها و راهنمایی‌های اساتید، آن را به پایان رساند. تقوی با دفاع از رسالۀ خود که مورد قبول اساتیدش قرار گرفت، موفق به دریافت مدرک دکتری از حوزۀ علمیۀ قم شد.
او همچنین از جلسات درس تفسیر اساتید و آیات بزرگوار، مشکینی، خزعلی، جوادی آملی و درس «نهج‌البلاغه» استاد ارجمند آیت‌الله حسین نوری‌همدانی، و نیز بحث‌های «معارف قرآن» استاد شهید، علّامۀ مطهری، بهره‌ها گرفت. همچنین در سال اول ورودش به قم، آن‌هنگام که در مدرسۀ حقانی سکونت داشت، از راهنمایی‌های علمی و اخلاقی شهید مظلوم آیت‌الله دکتر «بهشتی» که با آهنگ کلام روشنگر و دلسوزانه‌اش و نگاه نافذ و چهرۀ مهربانانه‌اش، طالبان معارف دینی را یاری می‌رساند، استفاده کرد.
تقوی که سرشار از علاقه‌مندی به نوشتن بود، در جلسات نویسندگی اساتید قلم و بیان، حضرات آیات، نوری‌همدانی و سبحانی شرکت کرد و با اصول و قواعد نویسندگی آشنایی یافت، مسیری که در آن، گاه از راهنمایی‌های شهید بزرگوار، علامۀ عالی‌مقدار استاد مطهری رضوان‌الله تعالی علیه نیز بهره‌ها برد.
همین علاقه‌مندی به نوشتن موجب گردید تا آثار فراوانی را در قالب کتاب و مقاله منتشر سازد، تألیفاتی که پرداختن به موضوعات نوپدید، نثر روان و محتوای تحقیقی و تحلیلی، آنان را متمایز و ممتاز ساخته بود.
فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها
حوزۀ فعالیت‌ها و مسئولیت‌های حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی را باید به دو بخش تقسیم نمود:
1- پیش‌از انقلاب:
حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی، دوران پیش‌از پیروزی انقلاب اسلامی را به تحصیل علوم و معارف اسلامی در حوزه‌های علمیه دامغان و عمدتاً در قم سپری کرد و در ایام تبلیغی، مانند ماه مبارک رمضان و محرّم که کرسی فعالیت‌های علمی تعطیل می‌شد، به اطراف و اکناف ایران رفته و به بیان احکام دین و ترویج معارف اسلامی می‌پرداخت. حضور در شهرهای تهران، کرمان، رفسنجان، کاشان، خرمشهر، آبادان، گلپایگان، خمین، رامسر، تنکابن، چابک‌سر، کتالم، چالوس، رودبار زیتون، منجیل، سنندج، خور و بیابانک، شاهرود، دامغان، قم و… تنها قسمتی از فعالیت‌های تبلیغی و سخنرانی‌های دینی آن پرورش‌یافتۀ مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام است.
تقوی در سال 1348 ازدواج کرد، اما روحیۀ انقلابی، سخنرانی‌های ضد رژیم پهلوی، پخش اعلامیه و عکس‌های امام خمینی (ره) باعث شد تا در سال 1349 از دامغان دستگیر و در زندان «قزل‌قلعه» زندانی شود، ازآن‌پس بود که در اسناد سازمان اطلاعات و امنیت کشور «ساواک» از او به عنوان عنصری خرابکار و مخالف رژیم یاد شد و مزاحمت‌ها و مراقبت‌های فراوان دژخیمان، آغاز گشت.
در همان سال‌ها بود که با دوست و برادر شهیدش «محمد منتظر قائم» آن شهید بیابان طبس، که دوران سربازی خود را در گروهان ژاندارمری دامغان می‌گذارند، همفکری و همراهی داشت و فعالیت‌های انقلابی را طرح‌ریزی می‌کرد. در قسمتی از خاطرات حجت‌السلام و المسلمین تقوی از آن دوران آمده است:
«یادم نمی‌رود که آن برادر مخلص و پرشور اعلامیه‌های ضد رژیم شاهنشاهی و اشعار روشنگر و سازنده‌ای که در مورد امام‌خمینی سروده‌شده بود را با ماشین‌های تایپ ژاندارمری تایپ و تکثیر می‌کرد و در بیرون به مدد دوستان توزیع می‌شد. روزی به او گفتم: مواظب خودت باش، چنین کاری خطرهای فراوانی به‌دنبال دارد که باید با احتیاط هرچه بیشتر انجام شود، در پاسخ گفت: مطمئن‌ترین مکان‌ها برای این کارها، امروز ژاندارمری است.»
هرچه به‌سال 57 یعنی سال پیروزی انقلاب نزدیک‌تر می‌شد، فعالیت‌ها، سخنرانی‌ها و مسافرت‌های تقوی نیز بیشتر و بیشتر می‌شد. در اعتصابات و اعتراضات طلاب، تعطیلی درس‌های مراجع تقلید به‌عنوان اعتراض به اعمال دستگاه رژیم طاغوتی، برنامه‌ریزی برای سخنرانی‌های انقلابی در قم و شهرستان‌ها، تکثیر اعلامیه‌ها و نوار سخنرانی‌های امام‌خمینی (ره)، ارتباط و تماس با علمای بلاد، از فعالیت‌هایی بود که حجت‌الاسلام و المسلمین تقوی، با دوستان انقلابی خود به‌ویژه شهید موسوی دامغانی و مرحوم حجت‌الاسلام موحدی قمی انجام می‌داد، فعالیت‌هایی که گاه اجازۀ آن را، از حضرت آیت‌الله «پسندیده» (ره) که در آن زمان نماینده حضرت امام‌خمینی (قدس‌سره) بودند و گاه نیز از حضرت آیت‌الله یزدی (ره) تعالی می‌گرفتند.
2- مسئولیت‌های پس‌از انقلاب:
با اعتقاد به آرمان‌ها و رهنمودهای آئین اسلام و رهبری‌های هوشمندانه حضرت امام‌خمینی (قدس‌سره) و ایمان و همت ملت مسلمان ایران، انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، واقعه‌ای عظیم که دوران جدیدی از فعالیت‌ها و مجاهدت‌های نیروهای انقلابی را آغاز نمود.
حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی نیز در همان روزهای اول پیروزی انقلاب خود را به اقامتگاه امام‌خمینی (ره) در مدرسه علوی رسانده و در آن‌جا مأموریت‌های مختلفی را با راهنمایی و همکاری حضرات آیات ربّانی شیرازی و ربّانی املشی (رحمةالله علیهما)، جهت حفظ و نگهداری اسناد و اشیاء در مراکز اداری و نظامی برعهده گرفت.
پس‌از مدتی اقامت در تهران و آرامش نسبی و گشایش ادارات و وزارتخانه‌ها، تصمیم حضرت امام‌خمینی (قدس‌سره) بر آن شد که به شهر قم بازگردند، از این‌رو ستاد استقبال از امام در قم تشکیل گردید، تقوی نیز از تهران به قم آمده و در ستاد استقبال قم زیر نظر حضرت آیت‌الله یزدی (ره) مسئولیت پذیرفت.
در همین روزها بود که خبرهای ناگواری از گوشه‌وکنار ایران می‌رسید. ضدانقلاب، گروهک‌ها و اشرار دست به‌دست هم داده بودند تا با راهنمایی‌های اربابان بیگانه خود، آشوب و هرج‌ومرج ایجاد کنند. یکی از خبرهای قابل‌توجه آن روزها، تحرکات گروهک‌های معاند در منطقه شمال کشور بود که به قم می‌رسید. در آن فضای پرالتهاب روزهای آغازین انقلاب هیچ مرکزی از مراکز صداوسیما در استان‌ها تولید محلی نداشت، همه برنامه‌ها از تهران تولید و پخش می‌شد. استان‌ها برنامه‌های تهران را «رله» و تقویت می‌کردند.
در چنین موقعیتی حضرت آیت‌الله یزدی (ره) از طرف جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، به حجت الاسلام و المسلین تقوی مأموریت دادند تا جهت راه‌اندازی «رادیو دریا» در چالوس و پخش برنامه‌های سازنده به‌طور مستقل به آن منطقه عزیمت نماید. تقوی نیز پس‌از مذاکرات و توافق‌هایی که با ریاست سازمان صداوسیما در مرکز انجام داد، همراه چند نفر از دوستان همفکر و خوش‌ذوق روحانی، و گروهی از پرسنل فنی صداوسیمای تهران عازم چالوس شد.
در روزهای نخست راه‌اندازی رادیو دریا، با سه ساعت تولید به‌طور زنده و مستقیم و سپس با افزایش برنامه‌ها تا سقف هشت ساعت به مدت شش ماه، یعنی از اول فروردین تا اول مهر 1358، این مرکز رادیویی را اداره کرد که برنامه‌های آن، در راهنمایی و توجیه مردم و آرام‌سازی جامعه، نقش بسیار سازنده‌ای ایفا کرد.
تقوی در تاریخ ده بهمن 1358 به‌عنوان اولین مسئول بسیج شهرستان قم معرفی و منصوب شد و با کمک جمعی از دوستان متدین و انقلابی، ستاد بسیج شهرستان را شکل داده و راه‌اندازی کرد.
در همین دوران، واحد صدا و سیمای دفتر تبلیغات اسلامی را یاری می‌داد، بدین‌ترتیب که گروهی از طلاب جوان، خوش‌ذوق و نویسنده گرد آمده بودند و نخست نیازهای جامعه آن روز را مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس چندین موضوع مختلف فهرست می‌شد. آنگاه هر کدام از آن افراد پیرامون آن موضوعات اسلامی، انقلابی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مطالبی را در قالب مقالات، داستان، تحلیل، گزارش و… تنظیم نموده و به مراکز صداوسیما در سراسر کشور که تازه اجازه تولید و پخش برنامه‌های محلی را گرفته بودند ارسال می‌شد.
در تیرماه 1359 مطابق با رمضان 1400 قمری، به پیشنهاد دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم به کشور «فیلیپین» اعزام شد تا به مدت یک ماه، در جمع دانشجویان ایرانی و مسلمانان آن کشور در شهرهای (مانیلا)، (سیبو) و (ایلو ایلو) به تبلیغ احکام اسلامی و تبیین مبانی انقلاب اسلامی بپردازد. سفری گزارش آن را، روزنامۀ «صبح آزادگان» با عنوان «گزارشی هشدارگونه از سفر فیلیپین» منتشر نمود.
حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی، در تاریخ بیست و دوم اردیبهشت 1360 به نمایندگی امام خمینی (ره) و امامت جمعه «شهرکرد» مرکز استان چهارمحال‌وبختیاری منصوب و تا سال 1365 به فعالیت‌های گسترده در آن دیار اشتغال داشت. دورانی که خود از آن به عنوان «یکی از فصل‌های زیبای زندگی خویش» یاد می‌کند، زیرا معتقد بود که «خدمت به مردم خوب و باصفای این استان به‌ویژه مناطق محروم و دورافتاده‌اش وجدان انسان را راضی و روح و روان را سرمست از نشاط می‌کرد.»
در این سال‌ها حوزۀ علمیۀ متروکۀ شهرکرد، با فعالیت‌های تقوی، احیا شد و با پذیرش بیش‌از یکصد طلبه از فرزندان منطقه، کار پرورش طلاب، به‌صورت جدی آغاز گشت، با رونق یافتن آن مکتب علمی، پس از مدتی، ساختمان فرسودۀ مدرسۀ امامیۀ که دیگر قابل‌استفاده نبود، تخریب و بنای جدید، با وسعت و امکانات بهتر و بیشتر طراحی و ساخته شد و نیز ساختمان «مکتب فاطمه علیهاالسلام» با تلاش‌های امام جمعه و همت افراد خیّر ساخته و افتتاح گردید که امروز نیز این مراکز، پذیرای طلاب و دانش‌پژوهان علوم و معارف اسلامی هستند.
وی در زمان امامت جمعه شهرکرد، مسئولیت و مدیریت بنیاد شهید استان و سازمان تبلیغات اسلامی را نیز بر عهده داشت و در همین مقطع بود که نشریه «بلاغ» وابسته به سازمان تبلیغات را منتشر ساخت.
فعالیت‌های گستردۀ حجت‌الاسلام و المسلمین سیدرضا تقوی در آن دیار، باعث شد تا دشمنان انقلاب و مردم، نسبت به اقدامات او حساسیت پیدا کنند، چنانکه در سفری که به‌اتفاق گروهی از مسئولان استان، برای بازدید از جبهه‌های جنگ و تشویق و تقویت روحیه مجاهدان فی‌سبیل‌الله، به جنوب کشور داشت، به پیشنهاد برخی از همراهان، در پایان سفر همراه با جمعی از مسئولان استان، به مشهدالرضا مشرف شد تا حرم مطهر حضرت ثامن‌الحجج علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام را زیارت کنند. در این سفر از طرف منافقان کینه‌توز و کوردل شناسایی گشت و در خیابان خواجه ربیع مشهد، به وسیله نارنجکی که پرتاب شد، دو نفر از دوستان شریف و مخلص، به‌نام شهید «مجتبی استکی» نمایندۀ مجلس شورای اسلامی و شهید «امامقلی جعفرزاده» فرماندار شهرکرد در تاریخ اول دی‌ماه 1360 به شهادت رسیدند.
در سال 1364 و پس‌از شهادت شهید بزرگوار سید حسن شاهچراغی، تقوی در انتخابات میان‌دوره‌ای شهرستان دامغان نامزد نمایندگی شد و با اکثریت آراء از آن حوزۀ انتخابیه به مجلس دوم راه یافت.
بعد از اتمام دورۀ دوم مجلس در تاریخ سی مهر 1367 از طرف حضرت آیت‌الله جنتی ریاست سازمان تبلیغات اسلامی کشور، به معاونت فرهنگی این سازمان منصوب شد.
در سال 1368 به عضویت شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز درآمد و بعد از مدتی از طرف این شورا به‌عنوان سخنگوی جامعه روحانیت مبارز انتخاب شد و در طول دوران عضویت خود، مسئولیت‌های مختلفی را برعهده گرفت و به انجام آن اقدام نمود.
حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی در تاریخ هفت بهمن 1368 با حکم مقام معظّم رهبری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای به عضویت شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه سراسر کشور درآمد.
در زمان انتخابات دورۀ چهارم مجلس شورای اسلامی، جامعۀ روحانیت مبارز تهران، تقوی را به‌عنوان یکی از سی نفر کاندیداهای خود، در لیست انتخاباتی قرار داد و به مردم تهران معرفی کرد که در تاریخ هجده اسفند 1371 با اکثریت آراء از طرف مردم شریف تهران برگزیده و به مجلس شورای اسلامی راه یافت.
در تاریخ بیست و پنج اسفند 1371، طی حکمی از طرف رییس مجلس شورای اسلامی، حجت‌الاسلام و المسلمین ناطق نوری به دبیرکلی کنفرانس بین‌المللی «حمایت از انقلاب اسلامی مردم فلسطین» منصوب شد.
در همین سال‌ها بود که از طرف ریاست قوّۀ قضاییه، حضرت آیت‌الله یزدی (ره) به سمت رابط بین ائمه جمعه سراسر کشور با رئیس قوۀ قضاییه برگزیده شد.
تقوی عضویت در شورای‌عالی خبرگزاری جمهوری اسلامی و عضویت در شورای فرهنگی مؤسسۀ انتشاراتی امیرکبیر را نیز برعهده داشت.
برای دورۀ پنجم مجلس شورای اسلامی، جامعۀ روحانیت مبارز تهران تقوی را کاندیدا کرد و در تاریخ سی و یک فروردین 1375 نیز برای بار دوم از طرف مردم تهران برگزیده شد و به مجلس پنجم راه یافت.
وی در دو دورۀ چهارم و پنجم مجلس، ریاست کمیسیون ارشاد اسلامی را برعهده داشته و مدت پنج سال، یعنی تمام دوره چهارم و یک‌سال از دوره پنجم، عضو هیئت‌رئیسه مجلس بوده است.
حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی به‌عنوان رییس کمیسیون «ارشاد و هنر اسلامی و ارتباطات جمعی» بر اساس حکم رهبری معظم انقلاب اسلامی، عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی شد و با انتخاب شورای‌عالی، به عضویت شورای فرهنگ عمومی کشور درآمد.
عضویت در شورای سیاست‌گذاری صداوسیما و نیز عضویت در هیئت‌امنای کتابخانه مجلس شورای اسلامی، از مجموع تلاش‌هایی بوده‌است که سید رضا تقوی در این سال‌ها برعهده داشته است.
