بسیج، متشکل از فداکاران و علاقه‏‌مندانی است که با انگیزه‏‌های بالا و اعتقادات والا، در هر زمان و مکانی و در هر شرایطی که انقلاب…

******************************************************

بسیج و بسیجی-بخش اول

سید رضا تقوی

رهبر معظم انقلاب اسلامی(مدظله‌‏العالی):

بسیج رمز پایداری و ماندگاری و عزت ملی است. جمعی از بهترین و مؤمن‏ترین مردم در هر عرصه‌‏ای که کشور و نظام به آن احتیاج دارد، بی‏‌محابا وارد شوند، همه توان خودشان را کف دست بگیرند، بیاورند توی میدان، اجر و مزدی هم نخواهند، نام و نشانی هم برای‏شان مطرح نباشد، این خیلی چیز مهمی است… بسیج نماد حضور ملی و مقاومت ملی و آگاهی یک ملت است. بسیجی باید در وسط میدان باشد تا فضیلت‌‏های اصلی انقلاب زنده بماند.

منشور بسیج ص ۱۲۴ و ص ۱۲۵

بسیج، لشکر ایمان

یکی از نوآوری‏‌های انقلاب اسلامی که بذر آن از اندیشه بلند امام خمینی(ره) در زمین و ضمیر یاران مخلص انقلاب افشانده شد و در آغاز به صورت نهالی در بستر انقلاب، قد کشید و با سرعت به درختی تنومند تبدیل گردید، «بسیج مستضعفین» است.

این نهاد جوشیده از متن و بطن جامعه، توانست در مدت زمانی کوتاه به قدرت ملی و با ویژگی‏‌های منحصر، تبدیل گردد.

آوازه قدرت‏‌نمایی‏‌های بسیج، چه در دوران دفاع مقدس و چه در برخورد با آشوبگران خیابانی، از روحیه ایمانی و عشق به ولایت سرچشمه می‏‌گرفت.

هنرنمایی‏‌های بسیج در عرصه‌‏های خون و شهادت، نه تنها مردمان درون کشور را به تعجب وا‏داشت بلکه رصدکنندگان جریان انقلاب در سطح بین‏‌المللی نیز نسبت به پدیده بسیج و مقایسه آن با ارتش‏‌های کلاسیک جهان، مطالب فراوانی را در این‏‌زمینه منتشر کردند.

بسیج فرزند شایسته انقلاب اسلامی است، زیرا این جریان از متن انقلاب جوشید و هویت خود را با معیارهای انقلابی و به نام انقلاب به ثبت رسانید.

دستمایه‌‏های اعتقادی و انقلابی بسیج، سرمایه گران‌بهایی شد تا به همه آنانی که در صحنه‌‏های پرشور انقلاب حضور دارند، نیرو و نشاط ببخشد و با تکیه بر آن سرمایه‌‏ها، تفکر و فرهنگ بسیجی را به ‏وجود آورد.

امروز، بعد از گذشت چند دهه از پیروزی انقلاب و حماسه‏‌آفرینی‏‌های بسیج، شایسته است که اندیشمندان متفکر و متفکران اندیشمند، جریان مبارک بسیج را به تحلیل بنشینند و فداکاری‏‌های مخلصانه و ایثارگری‌‏های هنرمندانه این مجموعه را به نسل حاضر و آینده معرفی نمایند.

مقام معظم رهبری حضرت آیت‏‌الله خامنه‏‌ای در تعریف این نهاد انقلابی و پرآوازه می‏فرماید:

اگر بخواهیم بسیج را در یک تعریف کوتاه معرفی کنیم، باید بگوییم: بسیج، عبارت است از مجموعه‏‌ای که در آن، پاک‏ترین انسان‏‌ها، فداکارترین و آماده به‏‌کارترین جوانان کشور، در راه اهداف عالی این ملت و برای به کمال رساندن و به خوشبختی رساندن این کشور، جمع شده‌‏اند. بسیج عبارت است از تشکیلاتی که در آن، افراد متفرق و تنها، به یک مجموعه عظیم و منسجم، به یک مجموعه آگاه، متعهد، بصیر و بینای به مسائل کشور و به نیاز ملت، تبدیل می‏‌شوند؛ مجموعه‏‌ای که دشمن را بیمناک و دوستان را امیدوار و خاطرجمع می‏‌کند. معنای بسیج، این است.(1)

بسیج، نماد و نمود اقتدار نظام اسلامی است.

بسیج، متشکل از فداکاران و علاقه‏‌مندانی است که با انگیزه‏‌های بالا و اعتقادات والا، در هر زمان و مکانی و در هر شرایطی که انقلاب نیاز به فداکاری دارد، بدون کمترین چشم‏‌داشت و توقعی حضور دارند.

زیباترین جلوه مشارکت‌‏های سیاسی، اجتماعی و دفاعی مردمی را در بسیج مشاهده می‏‌کنیم.

بسیج لشکر ایمان است، ولی فقیه این لشکر را فرماندهی می‌‏کند و در صراط‏ مستقیم ولایت با آهنگ مجاهدت، در دستیابی به آزادگی و عزت است. زرهی از «شجاعت» بر تن دارد و کارمایه‌‏ای از «اخلاص» در جان.

مقام معظم رهبری، بسیج را از برکات انقلاب و از یادگاری‏‌های امام راحل می‏‌دانند:

بسیج یکی از برکات انقلاب و از پدیده‏‌های شگفت‏‌آور و مخصوص این انقلاب است. این‏هم یکی از گنجینه‌‏های معنوی بی‌‏پایانی است که امام بزرگوار ما با دید الهی خود و با حکمتی که خدای متعال به او ارزانی کرده بود، برای کشور و ملت و انقلاب ما به یادگار گذاشت.(2)

برای این‏که به عظمت و صلابت بسیج، معرفت بهتر و بیشتری پیدا کنیم و از طرفی هم نسبت به این لشکریان مخلص خدا و مریدان حضرت روح‏الله، تجلیلی به‏‌‌عمل آوریم، بسیج را از منظر مؤسس آن یعنی امام راحل و فرمانده مقتدر آن، رهبر فرزانه انقلاب حضرت امام خامنه‏‌ای معرفی می‏‌کنیم تا قدر این گنج گرانبها را بدانیم و شکر این نعمت بی‏‌منتهی را به‏‌جای ‏آوریم.

بسیج، از نگاه امام خمینی(ره)

امام خمینی(ره) در مناسبت‏‌های مختلف و با جمله‏‌های کوتاه و گویا، بسیج را تفسیر کرده و بزرگی و عظمت این «شجره طیبه» را به رخ می‏‌کشد و می‌‏فرماید:

۱ـ       بسیج مدرسه عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدسته‏‌های رفیع آن اذان شهادت و رشادت سر دادند.(3)

۲ـ       بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکل آن‏ را همه مجاهدان – از اولین تا آخرین – امضا نموده‌‏اند.(4)

۳ـ       بسیج، میقات پابرهنگان و معراج اندیشه پاک اسلامی است که تربیت‏‌یافتگان آن، نام و نشان در گمنامی و بی‌‏نشانی گرفته‌‏اند.(5)

۴ـ       بسیج شجره طیبه و درخت تناور و پرثمری است که شکوفه‌‏های آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق می‏‌دهد.(6)

۵ـ       من همواره به خلوص و صفای بسیجیان غبطه می‏‌خورم و از خدا می‏‌خواهم تا با بسیجیانم محشور گرداند، چراکه در این دنیا افتخارم این است که خود بسیجی‏‌ام.(7)

۶ـ       تشکیل بسیج در نظام جمهوری اسلامی ایران، یقیناً از برکات و الطاف جلیه خداوند تعالی بود که بر ملت عزیز و انقلاب اسلامی ایران ارزانی شد.(8)

۷ـ       ملتی که در خط اسلام ناب محمدی(ص) و مخالف با استکبار و پول‏‌پرستی و تحجرگرایی و مقدس‌‏نمایی است، باید همه افرادش بسیجی باشند.(9)

۸ـ       افرادی که در بسیج و سایر جاها برای خدا خدمت می‏‌کنند، همه در حال عبادت هستند.(10)

۹ـ       حقیقتاً اگر بخواهیم مصداق کاملی از ایثار و خلوص و فداکاری و عشق به ذات مقدس حق و اسلام را ارائه دهیم، چه کسی سزاوارتر از بسیج و بسیجیان خواهد بود؟!(11)

۱۰ـ باید بسیجیان جهان اسلام در فکر ایجاد حکومت بزرگ اسلامی باشند و این شدنی است، چراکه بسیج تنها منحصر به ایران اسلامی نیست.(12)

بسیج، از نگاه امام خامنه‌‏ای

رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی، حضرت امام خامنه‌‏ای نیز همانند امام خمینی(ره) مطالب فراوانی را از ابعاد مختلف در مورد بسیج و بسیجیان بیان داشته‌‏اند که هم به‌‏لحاظ حجم و هم به‏‌لحاظ محتوا از هر جهت قابل توجه و تعمق است. در اینجا به چند فراز از سخنان ایشان که ما را در تبیین و تفسیر شخصیت بسیجیان کمک می‏‌کند، اکتفا می‏‌کنیم:

۱ـ       بسیجی به‌‏عنوان عنصر انقلابی پیشرو، گل سرسبد خیل عظیم انقلاب و اسلام است.(13)

۲ـ       بسیج عظیم مردمی، یکی از نعمت‏‌های بزرگ الهی است.(14)

۳ـ       بسیج یک پدیده شگفت‌‏آور و رمزآلود و رازآلود و استثنایی نظام جمهوری اسلامی است. این مجموعه، خیلی گره‌‏ها را باز کرده است، در خیلی صحنه‏‌ها حضور داشته است، حضور او اثرگذار و تعیین‏‌کننده بوده است، پس ما در آینده هم به این حضور احتیاج داریم.(15)

۴ـ       تا بسیج هست، نظام اسلامی و جمهوری اسلامی از سوی دشمنان، تهدید نخواهد شد. این یک رکن اساسی است.(16)

۵ـ       بسیجی باید در وسط میدان باشد تا فضیلت‏‌های اصلی انقلاب زنده بماند.(17)

۶ـ       از اول انقلاب تا امروز، بسیج خار چشم دشمنان بوده، چه دشمنان داخلی و چه دشمنان خارجی.(18)

۷ـ       من هم افتخار می‏‌کنم که یک بسیجی باشم. به عنوان یک بسیجی، هرجا که انقلاب به وجود من نیاز داشته باشد، حاضرم خدمت کنم. همه باید به این عضویت افتخار کنیم.(19)

۸ـ       در واقع سپاه پاسداران از بسیج روئید، جهاد سازندگی از بسیج روئید ولو سازمان بسیج یک سازمان مدونی مثل سال‌‏های بعد نبود، اما فرهنگ بسیج، حرکت بسیج و حقیقت بسیج، منشأ خیرات عظیمی در کشور، در جامعه ما و نظام اسلامی شد.(20)

۹ـ       وقتی با حقیقت معنا به بسیج نگاه شود، بسیج رمز پایداری و ماندگاری و عزت ملی است.(21)

۱۰ـ همان‏طور که امام و پیشوای عظیم‏‌الشأن ما فرمودند، من هم آرزو می‏‌کنم و از خدا می‏‌خواهم که با بسیجیان محشور باشم. بسیج یک افتخار و یک ارزش است.(22)

ویژگی‏‌های بسیجیان

از کنار جریان نوظهوری در انقلاب اسلامی به‏‌عنوان بسیج و نقش‏آفرینی‏های شگفت‌‏انگیز بسیجیان در دوران پرفراز و نشیب بعد از پیروزی انقلاب، نمی‏توان به‏‌سادگی گذشت زیرا بخشی از توانمندی‏‌های انقلاب اسلامی و عظمت و بزرگی رهبری آن ‏را باید در ایجاد جریانی همانند بسیج مشاهده کرد که امام خمینی(ره) و محتوای فکری و انقلابی او با چه اکسیری این همه انسان‏‌های پاک‏باخته، مؤمن، بدون توقع، شجاع و ایثارگر را در زیر چتر بسیج گرد آورد و شور و نشاط مضاعفی رادر کالبد انقلاب دمید؟!

بر تحلیل‏گران انقلابی و اندیشمند اجتماعی لازم است که در تفسیر و تحلیل مسائل مربوط به انقلاب، دامن همت به کمر زنند و برای معرفی بسیج و بسیجیان، فصلی جداگانه بگشایند و از این رهگذر، فرهنگ اسلام و انقلاب را تقویت نمایند.

با توجه به مطالب یادشده، اینک برای این‏که بسیجی را بهتر و بیشتر بشناسیم، برخی از ویژگی‏‌های روحی و خصوصیات اخلاقی و اعتقادی او را به تفسیر می‏‌نشینیم:

١ـ اخلاص

از نخستین ویژگی‏‌های برجسته و گویای بسیجی، «اخلاص» است. اخلاص یعنی خالص ساختن انگیزه از غیر خداوند. بر این اساس هر آن کسی که فعالیت‏‌های عبادی و انسانی خود را از هرگونه آلودگی به غیرخدا خالص گرداند و انگیزه‌‏ای جز تقرب به خدای متعال نداشته باشد، «مخلص» است و از سرمایه ارزشمند اخلاص برخوردار می‏‌باشد. علی(ع) انسان مخلص را این‏طور معرفی می‏‌کند:

«الْعِبَادَةُ الْخَالِصَةُ أَنْ لَایَرْجُوَ الرَّجُلُ إِلَّا رَبَّهُ وَ لَایَخَافُ إِلَّا ذَنْبَهُ»(23)

عبادت خالص آن است که انسان جز به پروردگارش امیدوار نبوده و جز از گناه خود نهراسد.

اگرچه «اخلاص» امری درونی به حساب می‏‌آید و برخی معتقدند که امور درونی و معنوی را نمی‏توان محاسبه و اندازه‌‏گیری کرد ولی از نوع رفتار و گفتار انسان‌‏ها می‏توان تا حدود زیادی، میزان اخلاص افراد را به‌‏دست آورد. به تعبیر برخی از بزرگان حوزه اخلاق، اخلاص یک واقعیت و حقیقت قلبی است:

اخلاص، یک پدیده تصوری و تخیلی و تحمیلی نیست که با تصور و خیال و یا با بازی با الفاظ بتوان آن‏ را ایجاد کرد بلکه یک واقعیت و حقیقت قلبی است که تنها با استمداد از عنایت الهی و ریاضت نفسانی حاصل می‏‌شود. چه‏‌بسا افرادی که به گمان خود مخلص‌‏اند ولی در واقع، با اخلاص فاصله بسیار دارند و غرق در هواپرستی و خودپرستی هستند.(24)

از نگاه اسلام، آنچه که به عمل ارزش و اعتبار می‏بخشد، «اخلاص» است. در روایات اسلامی از اخلاص به برترین مرتبه ایمان(25) (أَعْلَى الْإِیمَانِ) و یا شریف‏ترین هدف(26) (أَشْرَفُ نِهَایَةٍ) نام برده شده است.

از اساسی‏‌ترین پایه‌‏ها و ارکان تهذیب نفس و سیر و سلوک الی‏‌الله، اخلاص است، چنان‏که پیامبر اکرم(ص) فرمود: جبرئیل امین به من خبر داد که خداوند سبحان فرموده است:

«الْإِخْلَاصُ سِرٌّ مِنْ أَسْرَارِی اسْتَوْدَعَتْهُ قَلْبَ مَنْ أَحْبَبْتُ مِنْ عِبَادِی»(27)

اخلاص سرّی از اسرار من است، آن‏را به امانت در دل بندگانی قرار می‏‌دهم که دوستشان می‏دارم.

• راه‏‌های دستیابی به اخلاص

برای این‏که بتوان گوهر گران‌بهای اخلاص را به‏‌دست آورد و مراتب خویش را در پیشگاه خداوند ارتقاء بخشید، باید راه دستیابی به «اخلاص» را پیدا کرد و از همان مسیر حرکت نمود تا به هدف مورد نظر رسید. در اینجا با استفاده از راهنمایی‌‏های پیشوایان دین به چند راه اشاره می‏‌کنیم:

الف) قطع طمع از غیر خدا

کسانی به اخلاص می‌‏رسند که به غیرخدا طمع نداشته باشند. علی(ع) فرمود: سرآغاز اخلاص، قطع طمع است از آنچه که در دست مردم است؛ «أَوَّلُ الْإِخْلَاصِ الْیَأْسُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ»(28)

امام باقر(ع) فرمود: بنده، بنده واقعی خدا نمی‌‏شود مگر پیوند طمع‏کارانه خود را از همه مخلوقات قطع کند و به او بپیوندد؛ «لَایَكُونُ الْعَابِدُ عَابِداً لِلَّهِ حَقَّ عِبَادَتِهِ حَتَّى یَنْقَطِعَ عَنِ الْخَلْقِ كُلِّهِ‏»(29)

ب) رسیدن به یقین

هرگاه انسان به مرتبه والای «یقین» برسد و نسبت به محبوب حقیقی خود و راهی را که انتخاب کرده است، یقین داشته باشد، به «اخلاص» خواهد رسید. شاید بتوان ادعا کرد که نزدیک‏‌ترین راهی که انسان را به «اخلاص» می‏‌رساند، «یقین» است. امیر مؤمنان علی(ع) میوه درخت یقین را اخلاص معرفی می‏‌کند و می‌‏فرماید: «الْإِخْلَاصُ ثَمَرَةُ الْیَقِینِ»(30)

ج) مبارزه با هوای نفس

نفس و خواهش‌‏های نفسانی، همیشه سدی در مسیر دستیابی به عنایات ربانی بوده‏‌اند. کسانی که اسیر نفس و نفسانیات باشند، در کمندی گرفتارند که به بدی‏‌ها و گناهان دعوت می‌‏شوند؛ «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ»(31) و طبعاً این اسیران پاسخگوی نفس هستند. در چنین شرایطی چگونه به اخلاص دست پیدا کنند؟! بنابراین باید برای دستیابی به اخلاص با نفس مبارزه کرد و از گناهان اجتناب ورزید، چنان که علی(ع) فرمود: تمام اخلاص، دوری و اجتناب از گناهان است؛ «تَمَامُ الْإِخْلَاصِ تَجَنُّبُ الْمَعَاصِی»(32)

گویاترین دلیل بر اخلاص بسیجیان، عملکرد مخلصانه و مؤمنانه این مجموعه است، کسانی که برای حضور در میدان‏‌های پرخطر جنگ و عرصه‏‌های رویارویی با دشمن، به هیچ‏کس دل نبسته و از هیچ‏کس توقعی نداشته‌‏اند.

بسیجیان با انگیزه جلب رضای حق تعالی و اجرای فرمان ولی‏‌فقیه که او را نایب امام زمان(عج) می‌‏دانستند، پا به میدان گذاشته و مخلصانه، حضور خود را اعلام کردند. آنان هم طمع و چشم‌داشتی به مقاصد دنیوی نداشته و هم به مرحله یقین رسیده بودند و هم با نفس و خواهش‌‏های نفسانی مبارزه کردند و در نهایت گوهر نورانی «اخلاص» را از آن خود نمودند. امام خمینی(ره) در مورد اخلاص بسیجیان می‏‌گویند:

من همواره به خلوص و صفای بسیجیان غبطه می‏خورم و از خدا می‏خواهم تا با بسیجیانم محشور گرداند چراکه در این دنیا افتخارم این است که بسیجی‌‏ام.(33)

امام خمینی(ره) بسیج و بسیجیان را مصداق کاملی از ایثار و خلوص و عشق به ذات مقدس حق و اسلام می‏داند و می‏فرماید:

در حوادث گوناگون پس از پیروزی انقلاب خصوصاً جنگ بودند نهادها و گروه‏‌های فراوانی که با ایثار و خلوص و فداکاری و شهادت‏‌طلبی، کشور و انقلاب اسلامی را بیمه کردند ولی حقیقتاً اگر بخواهیم مصداق کاملی از ایثار و خلوص و فداکاری و عشق به ذات مقدس حق و اسلام را ارائه دهیم، چه کسی سزاوارتر از بسیج و بسیجیان خواهند بود؟!(34)

پی‌نوشت:

1. منشور بسیج/ ص ۱۵۱ / از بسیج سازمان صدا و سیما ـ کارآمدی سیاست دفاعی از دیدگاه مقام معظم رهبری / ص ۱۷۱

2. همان / ص ۱۴۰

3. صحیفه امام / ج ۲۱ / ص ۱۹۴

4. همان

5. همان

6. همان

7. همان

8. همان

9. همان

10. همان/ ج ۱۹/ ص ۲۲۱

11. همان/ ج ۲۱ / ص ۱۹۴

12. همان/ ص ۱۹۵

13. منشور بسیج / ص ۱۴۹

14. همان / ص ۱۴۸

15. همان/ ص ۱۵۰

16. همان/ ص ۱۵۳

17. همان/ ص ۱۵۱

18. همان / ص ۱۵۲

19. همان / ص ۱۴۷

20. همان / ص ۱۵۲

21. همان

22. همان/ ص ۱۴۷

23. غررالحکم/ ج ۲/ ص ۱۴۴

24. نقطه‏‌های آغاز در اخلاق عملی / آیت‌‏الله مهدوی کنی / ص ۴۱۸

25. علی(ع): الاخلاصُ اعلَی الایمانِ / غررالحکم

26. علی(ع): الاخلاصُ اشرَفُ نَهایةٍ / غررالحکم

27. بحارالانوار/ ج ۶۷/ ص ۲۴۹

28. غررالحکم

29. مستدرک الوسائل / ج ۱/ ص ۱۰۱

30. غررالحکم

31. یوسف / آیه ۵۳

32. بحارالانوار / ج ۷۴ / ص ۲۱۳

33. صحیفه امام / ج ۲۱/ ص ۱۹۴

34. همان