تملق و چاپلوسی، تنها یک رفتار اخلاقی نیست بلکه این رفتار مجموعه‌ای از رذیلت‌های…
یادداشت‌ها، مجموعه‌ای از کوتاه‌نوشته‌های حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی است که در موضوعات مختلف و به فراخور مناسبت‌های گوناگون نگاشته شده است. مکتوباتی که از نثری روان برخوردار بوده، به زیور آیات و روایات زینت یافته و با ادبیات غنی فارسی ملاحت پیدا کرده‌اند. یادداشت‌های حاضر توسط حجت‌الاسلام و المسلمین تقوی، در روزهای نمایندگی مجلس یازدهم تألیف شده و توسط هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی، در صحن عمومی و در میان نمایندگان مردم، توزیع گشته است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تملق و چاپلوسی
1. چیستی تملق: یکی از رفتارهای نامطلوب و لغزشهای بزرگ اخلاقی «تملق» و چاپلوسی است. تملق از ریشه «مَلَق» به‌معنای فقر و نیازمندی است. قرآن کریم واژه «اِملاق» را درمورد اعراب جاهلی که فرزندان خود را به‌خاطر فقر و تنگناهای معیشتی می‌کشتند و یا زنده به‌گور می‌کردند به‌کار برده است و می‌فرماید: «لاتَقْتُلوا اَوْلادَکُمْ خَشْیَةٍ اِمْلاقٍ» (اسراء/31) انسان متملق و چاپلوس هم می‌کوشد تا با شیوه‌های مختلف گفتاری و رفتاری، دل طرف مقابل را به‌دست آورد و نیازمندی‌ها و خواسته‌های خود را تأمین نماید.
2. تملق و ایمان: نظام تربیتی و اخلاق اسلامی که بر محور ایمان به ارزش‌های متعالی تنظیم میگردد با رفتارهای متملقانه در تضاد است. این نظام تربیتی، اهل ایمان را از تملق و چاپلوسی بر حذر می‌دارد.
علی (ع) می‌فرماید: از چاپلوسی بپرهیزید زیرا چاپلوسی از اخلاق ایمانی نیست «اِیّاکَ و الْمَلَقَ فَاِنَّ الْمَلَقَ لَیْسَ مِنْ خَلائقِ الاْیمانِ» (غررالحکم) پیامبر اکرم (ص) فرمود: منزلت ایمان و شأن اخلاقی مؤمن با تملق و چاپلوسی ناسازگار است. «لَیْسَ مِنْ اَخَلاقِ الْمؤمنِ المَلَقُ» (نهج‌الفصاحه)
۳. تملق و مجموعه‌ای از رذیلت‌ها: تملق و چاپلوسی، تنها یک رفتار اخلاقی نیست بلکه این رفتار مجموعه‌ای از رذیلت‌های اخلاقی را با خود دارد که هر کدام از آنها به تنهایی می‌تواند فضای اخلاقی و تربیتی جامعه را با مشکلات فراوانی روبه‌رو سازد. در تملق خصلت‌های زشتی چون نفاق، ریا، دروغ، ذلت و … وجود دارد.
۴. تملق‌شونده: تملق دو طرف دارد یکی تملق کننده و دیگری تملق شونده است گاهی نوع رفتار تملق شونده، شخص متملق را تشویق به تملق می‌کند و به رواج فرهنگ تملق‌گویی کمک می‌نماید.
۵. عوامل چاپلوسی و تملق: عوامل مختلفی موجب میگردد تا انسان‌ها در لغزشهای اخلاقی به رفتارهای چاپلوسانه آلوده شوند که برخی از آن عوامل عبارتند از: ا- طمع و طمعکاری، طمع به مال، مقام و منصب، 2- گاهی فقر زمینه‌ساز تملق می‌شود. 3- از عوامل دیگر تملق، حقارت و فقر شخصیتی است. 4- هرگاه بی‌عدالتی در جامعه رواج پیدا کند و افرادی که از راه قانونی به حقوقشان نمی‌رسند یکی از راه‌های دستیابی به حقوق خود را تملق می‌دانند. 5- محبت‌های افراطی نیز می‌تواند بستر تملق را فراهم آورد.
6- علی (ع) و متملقان: روزی گروهی از مردم به محضر امیرمؤمنان رسیدند و در حضور آن حضرت زبان به مدح و ثنا گشودند. حضرت با ناراحتی دست‌هایش را به طرف آسمان بلند کرد و گفت: خداوندا! تو به من، از خود من داناتر هستی و مرا بهتر از خودم می‌شناسی و من نسبت به خودم از این ستایش‌گران داناترم. خدایا! ما را بهتر از آنچه این مدیحه‌سرایان گفتند قرار بده و ما را بیامرز از آنچه ایشان نمی‌دانند «نهج البلاغه/ حکمت 100»
۷. امام خمینی و مطالب مبالغه آمیز: در خرداد ماه 1359 نمایندگان اولین دوره مجلس به حضور امام خمینی (ره) رسیدند، یکی از نمایندگان (مرحوم فخرالدین حجازی) سخنان کوتاهی در اوصاف امام بیان داشت. امام در همان جلسه فرمودند: «من خوف آن دارم که مطالبی که آقای حجازی درباره من فرمودند باورم بیاید. … و برای من غرور و انحطاطی پیش بیاید… به خدای تبارک و تعالی پناه میبرم… از آقای حجازی گله می‌کنم که در حضور من مسائلی که ممکن است من باورم بیاید، بیان نکنند.»
۸. موارد مجاز: اگر چه تملق زشت و ناپسند است ولی اسلام در برخی از موارد آن را ناپسند نمی‌داند 1- در کسب دانش: پیامبر خدا فرمود: در هیچ مواردی تملق برای مؤمن جایز نیست مگر در طلب دانش. 2- پدر و مادر: تملق از پدر و مادر نیز جایز است. 3-پیشوای عادل: پیشوایی که از پدر و مادر، نسبت به انسان مهربان‌تر است. النبی: «لا َیَصْلُح الْمَلَقُ اِلّا لِلْوالِدَیْنِ وَالِامَامِ الْعادِل» «نهج‌الفصاحه / شماره 2545»./پ
سید رضا تقوی
نماینده مردم شریف تهران
ثبت ديدگاه